Türkiye İstatistik Kurumu, 2024 yılına ilişkin "Küçük ve Orta Büyüklükteki Girişim İstatistikleri"ni açıkladı.
Türkiye'de 250 kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri 500 milyon lirayı aşmayan girişimler KOBİ olarak tanımlanıyor.
Buna göre, sanayi ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren 3 milyon 928 bin girişim KOBİ sınıfına girerken bu kuruluşlar 2024 yılında toplam girişim sayısının yüzde 99,6'sını oluşturdu. Buna karşılık, istihdamın yüzde 68,5'ini, personel maliyetinin yüzde 43,5'ini, cironun yüzde 44,1'ini, üretim değerinin yüzde 39,8'ini ve faktör maliyetiyle katma değerin yüzde 41,2'sini söz konusu işletmeler kaydetti.
Ekonomik faaliyetlerin istatistiki sınıflamasına (NACE Rev.2) göre, 2024 yılında KOBİ'lerin yüzde 35,1'i toptan ve perakende ticaret, motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı, yüzde 15,3'ü ulaştırma ve depolama, yüzde 12,1'i imalat sanayisi sektörlerinde faaliyet gösterdi.
İmalat sanayi sektöründe faaliyet gösteren KOBİ'lerin istihdamının toplam KOBİ istihdamı içindeki oranı yüzde 25,4 olurken personel maliyeti için bu oran yüzde 33,5, ciroda yüzde 25,5, faktör maliyetiyle katma değerde yüzde 34,9 ve üretim değerinde ise yüzde 41,2 olarak gerçekleşti.
Orta ölçekli girişimlerde çalışan başına katma değer 969 bin lira oldu
KOBİ girişimleri için 2015 yılında çalışan başına ortalama katma değer 26 bin lira iken, 2024 yılında bu değer 479 bin lira oldu. KOBİ grupları içinde 2015 ve 2024 yılları için en yüksek çalışan başına katma değer sırasıyla 46 bin lira ve 969 bin lira ile orta ölçekli girişimlerde gerçekleşirken, aynı yıllar için bu değerler küçük ölçekli girişimler için sırasıyla 31 bin lira ve 558 bin lira, mikro ölçekli girişimler için ise 12 bin lira ve 175 bin lira olarak hesaplandı.
2015 yılında KOBİ girişimleri için çalışan başına ortalama personel maliyeti 17 bin lira iken, 2024 yılında 253 bin lira oldu. KOBİ grupları içinde 2015 ve 2024 yılları için en yüksek çalışan başına personel maliyeti sırasıyla 27 bin lira ve 439 bin lira ile orta ölçekli girişimlerde gerçekleşirken, aynı yıllar için bu değerler küçük ölçekli girişimler için sırasıyla 20 bin lira ve 310 bin lira, mikro ölçekli girişimler için ise 8 bin lira ve 121 bin lira olarak kayıtlara geçti.
İmalat sanayisindeki 3 bin 790 KOBİ, yüksek teknoloji sınıfında üretim yaptı. İmalat sanayi sektöründe faaliyet gösteren KOBİ'ler teknoloji düzeylerine göre sınıflandırıldığında, yüzde 54,8'i düşük teknoloji sınıfında üretim yaparken, büyük ölçekli girişimlerde bu oran yüzde 41,5 oldu.
KOBİ büyüklük gruplarına göre incelendiğinde, mikro ölçekli girişimlerin yüzde 56,2'si düşük teknoloji sınıfında üretim yaparken, yüzde 32,1'i orta-düşük teknoloji, yüzde 11'i orta-yüksek teknoloji ve yüzde 0,7'si yüksek teknoloji sınıfında üretim yaptı. Buna karşılık küçük ölçekli girişimlerde bu oranlar sırasıyla yüzde 48,3, yüzde 32,7, yüzde 17,9 ve yüzde 1,1 iken, orta ölçekli girişimlerde yüzde 47,7, yüzde 31, yüzde 19,8 ve yüzde 1,5 olarak sıralandı.
2023 yılında doğan KOBİ girişim sayısının, 2023 yılındaki aktif KOBİ girişim sayısına oranı (girişim doğum oranı) yüzde 15,3 ve 2023 yılında doğan KOBİ girişimlerindeki istihdamın, 2023 yılındaki aktif KOBİ'lerin toplam istihdamı içindeki payı yüzde 6,9 iken, 2024 yılında bu oranlar girişim doğum oranında yüzde 15,9 ve istihdam payında ise yüzde 7 olarak gerçekleşti.
KOBİ'lerin 2024 yılında en yüksek doğum oranı yüzde 17,3 ile mikro ölçekli girişimler olurken bunu yüzde 4,7 ile küçük ölçekli ve yüzde 4,2 ile orta ölçekli girişimler takip etti. Yine doğan girişimlerin istihdam içindeki oranlarında en yüksek oran yüzde 12,4 ile mikro ölçekli girişimler olurken, bunu yüzde 2,7 ile küçük ölçekli ve yüzde 1,9 ile orta ölçekli girişimler izledi.
KOBİ'ler toplam ihracatın yüzde 29,6'sını gerçekleştirdi
Geçen yıla ilişkin toplam ihracatın yüzde 29,6'sı, ithalatın ise yüzde 15,9'u KOBİ'ler tarafından yapıldı. 2024 yılı toplam ihracatında, mikro ölçekli girişimlerin payı yüzde 2,4 iken, küçük ölçekli girişimlerin payı yüzde 10,7, orta ölçekli girişimlerin payı ise yüzde 16,5 oldu. Büyük ölçekli girişimlerin payı ise yüzde 70,4 olarak gerçekleşti. KOBİ'lerin ihracatının yüzde 59,4'ü ticaret sektöründe gerçekleşirken, yüzde 34,3'ünün imalat sanayi sektöründe olduğu belirlendi.
2024 yılı toplam ithalatında, mikro ölçekli girişimlerin payı yüzde 0,9, küçük ölçekli girişimlerin payı yüzde 5,2, orta ölçekli girişimlerin payı ise yüzde 9,8 oldu. Büyük ölçekli girişimlerin payı ise yüzde 84,1 olarak gerçekleşti. KOBİ'lerin ithalatının yüzde 65,6'sı ticaret, yüzde 25,8'i ise sanayi sektöründe gerçekleştirildi.
KOBİ'lerin 2015 yılında 49 milyar dolar olan ihracat değeri 2024 yılında 76 milyar dolara yükseldi. İthalatta ise 2015 yılında 36 milyar dolar olan değer, 2024 yılında 51 milyar dolara yükseldi.
KOBİ'lerin toplam ihracatının yüzde 48'i Avrupa ülkelerine yapıldı
KOBİ'ler tarafından 2024 yılında yapılan ihracatın yüzde 48'i Avrupa ülkelerine, yüzde 34,3'ü Asya ülkelerine gerçekleştirildi. KOBİ'ler ithalatının yüzde 48,1'ini Avrupa ülkelerinden, yüzde 42,9'unu ise Asya ülkelerinden yaptı.
KOBİ'lerin ihracatının yüzde 91,1'ini imalat sanayi ürünleri oluşturdu.
KOBİ'lerin 2024 yılı ihracatında başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipmanların payı yüzde 12,6, giyim eşyası sektörünün payı yüzde 10,8, tekstil ürünlerinin payı yüzde 7,5 oldu. KOBİ'lerin 2024 yılı ithalatında ise öne çıkan ürünler, yüzde 16 ile başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipmanlar, yüzde 14,9 ile ana metaller, yüzde 12,5 ile kimyasallar ve kimyasal ürünler olarak kayıtlara geçti.
Mali ve mali olmayan şirketlerin 2024 yılına ilişkin toplam gayri safi yurt içi AR-GE harcamasının 119 milyar 151 milyon lirasını KOBİ'ler yaptı. Bu harcama, mali ve mali olmayan şirketler AR-GE harcamasının yüzde 28,8'ini oluşturdu. Tam zaman eş değeri (TZE) cinsinden mali ve mali olmayan şirketlerde toplam 203 bin 518 kişi AR-GE personeli olarak çalıştı. TZE cinsinden bu personelin yüzde 43,7'si KOBİ'lerde istihdam edildi.
KOBİ'lerin 615 patenti tescil edildi
2024 yılında KOBİ'lerin toplam patent başvuru sayısı 1417 olurken, aynı yıl 615 patent tescil edildi. KOBİ ölçeklerinde ise patent başvurusunda 494 ile küçük ölçekli girişimler, patent tescilinde ise 237 ile orta ölçekli girişimler ilk sırada yer aldı.
